روز صنعت چاپ

یازدهم شهریور ماه در تقویم رسمی ایران، روز صنعت چاپ نام گرفته است.
واژه‌ی چاپ و صورت قدیمی‌تر آن «چهاپ» را برگرفته از واژه‌ی مغولی چاو دانسته‌اند که به معنای «فشردن سطحی بر سطح دیگر» است. هم‍‌چونین «چاپ» در ترکی به معنی کوبیدن و یا حرکت مداوم همراه با کوبش است. چاپ را در اصطلاح، انتقال مطالب شامل نوشته‌ها، تصاویر، اعداد و علائم بر روی یک حامل فرم و انتقال آن بر روی یک سطح چاپ‌شونده و تکثر آن به شمارگان زیاد می‌گویند. امروزه، چاپ به‌عنوان یک فرایند انبوه صنعتی در نظر گرفته می‌شود که بخش اساسی صنعت نشر و بخش مهمی از فعالیت‌های اداری و حکومتی را شامل می‌شود.
درباره‌ی شروع چاپ سنگی در ایران روایت‌های گوناگونی وجود دارد، اما روایت قوی‌تر این است که چاپ سنگی را برای نخستین‌بار میرزا صالح شیرازی در تبریز راه‌اندازی کرد. میرزا صالح که از سوی دولت ایران برای فراگیری هنرهای جدید به اروپا رفته بود، در بازگشت، یک دستگاه چاپ سنگی با خود به تبریز آورد که آن را در سال ۱۲۲۵ هجری قمری راه انداخت. چاپخانه‌ی سنگی در مدت کوتاهی در تهران، اصفهان و سپس سایر شهرهای ایران تأسیس شد و بیش از پنجاه سال و تا اواخر دوره‌ی قاجار، تنها روش چاپ در ایران بود. لازم به ذکر است که هشت سال پیش از ورود چاپ سنگی به ایران، چاپ سربی راه‌اندازی شده بود، ولی به‍علت هزینه و زحمت زیاد آن، پس از ورود چاپ سنگی کنار گذاشته شد و بعدها در اواخر دوره‌ی قاجار دوباره استفاده از حروف سربی رایج شد.
صنعت چاپ در ایران با نام مرتضا نوریانی گره خورده است. او که در سال ۱۲۹۰ خورشیدی در تهران متولد شد، پس از پایان تحصیلات مقدماتی به ایتالیا رفت و با دریافت درجه‌ی کارشناسی ارشد و فراگرفتن زبان‌های فرانسه، ایتالیایی، انگلیسی و آلمانی به ایران بازگشت. نوریانی با دریافت کمک از کارخانه‌ی هایدلبرگ در آلمان، صنعت چاپ ایران را نوسازی و بیش از هشتاد درصد چاپخانه‌های ایران را مجهز کرد. او را پدر صنعت نوین چاپ در ایران لقب داده‌اند.