سالگرد کودتای ۲۸ امرداد

کودتای بیست و هشت مردادماه به تعبیر محمدرضا پهلوی «رستاخیز ۲۸ مرداد» کودتایی است که با طرح و حمایت مالی و اجرایی سازمان مخفی اطلاعات بریتانیا و آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا، سیا و با همراهی ارتش شاهنشاهی ایران، بر علیه دولت محمد مصدق در مردادماه ۱۳۳۲ به انجام رسید.
دولت مصدق که با پافشاری برای دردست‌گرفتن کنترل کامل منابع نفتی کشور دشمنی دولت‌های غربی را به جان خریده بود، سرانجام در نوزدهم ماه اوت سال ۱۹۵۳ برابر با بیست و هشتم مردادماه ۱۳۳۲ خورشیدی توسط سرلشکر فضل‌الله زاهدی که از حمایت ایالات متحده برخوردار بود، سرنگون شد. کودتا علیه دولت مصدق پس از آن امکان‌پذیر شد که در آغاز دولت آمریکا طی عملیاتی موسوم به «عملیات آژاکس» ایران را در آشوب و هرج و مرجی فروبرد که راه را برای سقوط مصدق هموار کرد.
در آن‌زمان دولت آیزنهاور در آمریکا نگران آن بود که این طرح به بیراهه کشیده شود و نیروهای حزب توده با بهره‌جستن از نا امنی قدرت را در دست بگیرند. والتر اسمیت معاون وزیر خارجه وقت به کاخ سفید اطلاع داد که سازمان سیا برای مقابله با این احتمال، آماده شده است تا در صورت شکست کودتا یک جنگ چریکی درازمدت و دامنه‌دار علیه اعضای حزب توده و دیگر فعالان سیاسی در ایران به راه بیندازد.
در همان حال، در پایگاه ویلوس فیلد در لیبی که در آن‌زمان در اختیار آمریکا بود، اسلحه و مهمات برای این منظور انبار شده بود. به گفته‌ی اسمیت این مقدار اسلحه و مهمات برای مسلح‌کردن ده هزار نفر کفایت می‌کرد. او می‌گوید که این تجهیزات می‌توانست در عرض سه تا چهار هفته به ایران برسد. اسلحه و مهمات قرار بود در تهران و تبریز همراه با محموله‌های مخفی طلا و پول نقد به دست افراد خاصی برسد.
ارتش آمریکا مصمم بود تا از یک پایگاه نظامی در تهران واقع در عربستان سعودی هم سود بجوید. اما با پیروزی کودتای ژنرال زاهدی، سرنگونی دولت دکتر مصدق و بازگشت شاه به ایران دیگر نیازی به دست‌زدن به این عملیات پیدا نشد.
پس از کودتا سرلشکر زاهدی امور دولت را در دست گرفت. دکتر مصدق در روز ۲۹ مردادماه خود را به زاهدی تسلیم کرد و بازداشت شد. فرمانداری نظامی به ریاست سرتیپ تیمور بختیار به تعقیب، دستگیری و شکنجه‌ی مخالفان پرداخت. شاه از رم بازگشت و درنهایت مذاکره‌های نفت با شرکت نفت ایران و انگلیس و چند شرکت آمریکایی و اروپایی شروع شد که در آخر به قرارداد کنسرسیوم منجر شد. کمک‌های مالی آمریکا به دولت ایران رسید و در تقویت حکومت تازه موثر افتاد.